In Nijmegen werd Sint Nicolaas voor het eerst in Nederland vereerd.
De St. Nicolaaskapel bekijken
Eind 2021 is de kapel weer zo veel als mogelijk geopend, in ieder geval op vrijdag, zaterdag en zondag, van 12.00 tot 16.00, en verder "te hooi en te gras". Gewoon even proberen òf, en dat kan ook, kijken of je kunt reserveren. Als je met een wat groter gezelschap bent kan dat meestal wel Kijk op de website van de Valkhofvereniging. Boek je een stadswandeling bij mij, dan probeer ik daarvoor te zorgen.Als je speciaal voor de kapel naar Nijmegen wilt komen is het goed te bedenken dat de toegang een enkele keer tijdelijk beperkt kan zijn door een huwelijk of andere gereserveerde activiteit en dat hij gesloten is bij sommige evenementen in het park. Van een week of twee voor tot enkele dagen na de Vierdaagse wandel- en feestdagen is de kapel zeker gesloten, bij de meeste andere niet. Alle evenementen in Nijmegen vind je hier.
We gaan aan de wandel en we starten bij de Sint Nicolaaskapel.
1. St. Nicolaaskapel
De ouderdom van de kapel
De St. Nicolaaskapel werd vroeger Karolingische kapel genoemd. Dat is niet zo vreemd, want Karel de Grote had hier zijn enorme kasteel en onze kapel lijkt sterk op het centrale achthoekige gedeelte in de Dom van Aken, ontstaan uit de hofkerk die Karel de Grote tussen 792 en 805 liet bouwen. Karel liet zich toen inspireren door de laat-Romeinse Basiliek van San Vitale in Ravenna met eenzelfde achthoekige centraalbouw, omgang met galerij en overwelfde centrale ruimte. Maar "onze" kapel stamt niet uit de tijd van Karel de Grote. Hij is zo'n anderhalve eeuw jonger.
Het bouwjaar van de Sint Nicolaaskapel
Er zijn in de loop van de tijd heel wat bouwjaren genoemd, allemaal tussen 950 en 1050. Veel ideeën moesten worden verlaten, geschreven bronnen ontbreken.
- Volgens de laatste, met enkele steekhoudende argumenten onderbouwde inzichten2 is Keizer Otto III de vermoedelijke bouwheer. Uitgaande van de 14-jarige leeftijd waarop Otto III keizer werd, moet de kapel dan zijn gebouwd tussen 994 en 1002. Het is heel goed mogelijk dat hij is gebouwd ter ere van zijn moeder Theophanu (zie hieronder ) die het rijk namens hem bestuurde tot hij zelf tot keizer kon worden gekroond.
- Het is ook mogelijk dat Theophanu zelf de kapel heeft gesticht. De kapel zou dan kunnen zijn gebouwd tussen 972 (het huwelijk met Otto II) en (15 juni) 991, toen ze op het Valkhof stierf.
We zullen er dus niet veel naast zitten als we zeggen dat de kapel tussen 975 en 1000 is gebouwd. Dat komt ook een heel eind overeen met uitgevoerd bouwkundig onderzoek aan de kapel.
Sint Nicolaas veroverde Nederland vanuit Nijmegen.
Theofanu leidde hier in West-Europa een luxe leven. Zij introduceerde hier zijden stoffen en men zegt dat zij hier de vork heeft geïntroduceerd. Ook de Nicolaasverering heeft Theophanu hier geïntroduceerd. De naam Nicolaaskapel verwijst dan naar de in haar geboorteland geliefde heilige uit Myra (tegenwoordig Demre) in Lycië. Lycië ligt onder Antalya, aan de zuidwestelijke kust van Turkije. Vanuit de Nicolaasverering is vanaf de 13e eeuw het Sinterklaasfeest ontstaan.
Als Theophanu er niet was geweest, als ze niet was getrouwd met Otto II en als ze niet zo graag op het Valkhof had vertoefd, had Nederland waarschijnlijk nooit iets als een Sinterklaasfeest gekend.
Architectuur van de Nicolaaskapel
Aan de bouwkundige en architectonische aspecten van de Sint Nicolaaskapel (of ook wel Valkhofkapel) hebben we een afzonderlijke pagina gewijd.
*Aanvankelijk ontstond er in de moerassen van het 10 - 11e eeuwse Groesbeek een rijkshof. Een rijkshof is de verblijf plaats van koning of keizer tijdens de jachtpartijen. Dit huis wordt verlaten want in de 13e eeuw wordt er niet meer van gerept Bron: Kastelen in Nederland
Als je meer over het Valkhofpark en de beide kapellen wilt weten zou je je het prachtige boek Het Valkhof, 2000 jaar geschiedenis, Hettie Peterse, Dolly Verhoeven e.a. (red.) , ISBN 978 94 6004 185 3 aan kunnen schaffen.
