De Waalbrug van Nijmegen

Na de inleiding hieronder vind je op deze pagina: De Waalbrug: een boogbrug en technisch hoogstandje | Economische gevolgen van de aanleg van de Waalbrug voor de Benedenstad | De Waalbrug in de Tweede Wereldoorlog | Renovatie van de Waalbrug

Voorbereiding tot en opening van de Waalbrug

In het Rijkswegenplan 1927 waren er landelijk 11 bruggen voorzien. De Waalbrug was er één van: de langste, meest geavanceerde en architectonisch best geslaagde.

Al in 1906 waren er plannen voor de bouw van een brug over de Waal. Vooral het driemanschap Joh. H. Graadt van Roggen, Mr. Walraven Francken en Hermanus Lambertus Terwindt vormde de stuwende kracht achter deze grootse plannen. Aan dit driemanschap is de poort aan het begin van het bruggetje over de Voerweg opgedragen .

De Eerste Wereldoorlog (1914 - 1918) gooide eerst roet in het eten, maar vanaf 1928 werkte ingenieur P. Stelling, samen met architect A.J. van der Steur en hoofdingenieur W.J.H. Harmsen aan het ontwerp. De bouw van de Waalbrug startte op 23 oktober 1931, vijf jaar later was hij klaar.

In 1936 werd de Waalbrug door koningin Wilhelmina in aanwezigheid van 200.000 belangstellenden geopend. Na maar liefst 30 jaar had Nijmegen eindelijk haar nationale autoverbinding en waren noord en zuid verbonden

Technisch hoogstandje

De Waalbrug was in zijn tijd een technisch hoogstandje.

De brug zelf is een zuivere boogbrug: de overdracht van de krachten rust in de twee pijlers. De boog, 244 meter lang en 36 meter hoog, bevindt zich hier boven het dek. Het dek maakt geen onderdeel uit van de hoofddraagconstructie. Dat maakt de Waalbrug uniek. 

Bij veel andere boogbruggen uit dezelfde periode, zoals de IJsselbrug bij Zwolle, de John S. Thompsonbrug bij Grave en de John Frostbrug bij Arnhem is dat niet het geval.

Naast de Waalbrug is de in 1932 geopende Sydney Harbour Bridge een mooi voorbeeld van een zuivere boogbrug. Beide bruggen lijken dan ook sprekend op elkaar. 

Bij de aanbruggen vormt de boog de onderkant van de brug en het brugdek ligt dus boven. In Nederland is dit een zeldzaam verschijnsel.

Door de constructie blijft het zicht op het uiterwaardenlandschap behouden en blijven ook de andere omgevingselementen van de brug zo goed mogelijk in het zicht.

Economische gevolgen van de komst van de Waalbrug

De opening van de Waalbrug was belangrijk voor de aansluiting van Nijmegen op het landelijk wegennet. Voor de plaatselijke economie pakte het echter niet alléén maar gunstig uit. De brug maakte de gierpont Zeldenrust overbodig en dat betekende nogal wat voor de Benedenstad.

De Zeldenrust legde eeuwenlang aan aan de Waalkade en de Veerstoep in Lent. Nu de pont niet meer nodig was werd de kade voor de economie minder belangrijk. Daarmee begon de aftakeling van de Benedenstad als handelscentrum van de stad. De onderstad is er nooit meer helemaal bovenop gekomen, totdat de kade een toeristische oppepper kreeg. Nu speelt de kade een belangrijke recreatieve rol en is de Waalbrug opgewaardeerd met nieuwe architectonische vernieuwing in de vorm van de Verlengde Waalbrug over de Spiegelwaal.

Iconische brug

De Waalbrug geldt als het icoon van de stad. Daarnaast speelt hij nog steeds een belangrijke rol in de verkeersafwikkeling binnen Nijmegen, al wordt die deels overgenomen door de tweede stadsbrug De Oversteek. En natuurlijk speelt de brug een rol tijdens de Vierdaagse. Over de Waalbrug beginnen de tienduizenden wandelaars de eerste dag van de 4-daagse op weg naar de Betuwe. Onder de brug is er wekenlang een uiterst gezellig gebeuren aan de gang: de Kaaij. Kaaaygezellig!

De Waalbrug tijdens de Tweede Wereldoorlog

Vier jaar na de opening, op 10 mei 1940, werd de Waalbrug door het Nederlandse leger opgeblazen in een poging het Duitse leger tegen te houden. Tijdens de bezetting herstelde de Duitse firma Krupp in opdracht van de Duitsers de brug. Vanaf 1943 kon hij weer gebruikt worden. Op 20 september 1944 kregen de geallieerden de brug bijna onbeschadigd in handen. ^{Foto: Regionaal Archief Nijmegen op Flicker}

Renovatie van de brug

In 2020 is de Waalbrug geheel gereviseerd. Bij de voorbereidingen is onder meer de oorlogsschade nauwkeurig in beeld gebracht. Tot in detail is bekeken aan welke eisen de renovatie moet voldoen om de brug zowel technisch als cultuurhistorisch verantwoord in ere te herstellen. Dat gaat ver: zo werden de miljoen klinknagels als beeldbepalend onderdeel van de constructie beschouwd. Waaaar mogelijk zijn ze behouden gebleven en alleen waar dat niet mogelijk was, zijn ze vervangen. Groot probleem wordt de verwijdering van de verfresten ( de Waalbrug bevat elf lagen verf sinds 1936, waarvan de laatst aangebrachte laag met het giftige Chroom 6). De bogen van de brug beslaan een oppervlakte van 9.000 vierkante meter: bij elkaar zo'n 1,5 voetbalveld. Ons land blijft zo voorlopig nog met een WO2 icoon en Rijksmonument zitten dat er, ondanks alle werkzaamheden, nog steeds niet uitziet, helaas.

^{Foto Waalbrug bovenaan: Pixabay -  Olafpictures}