Wandeling over het Valkhof (webversie).

Het Valkhof is Rijksmonument, Archeologisch monument èn Beschermd Stadsgezicht.

Voor je gaat wandelen

Deze pagina is een mooie introductie voor de wandeling, maar je kunt natuurlijk ook meteen aan de wandel gaan.

Het begon al in de prehistorie

Het gebied van het Valkhofpark was in de prehistorie, samen met het Kelfkensbos, een plek waar de doden werden begraven. Er lag over het gebied ook al een weg parallel aan de Waal waarlangs wat boerderijen stonden.

Bataven en Romeinen

Rond 50 voor Chr. bewoonden de Bataven het gebied dat nu de Betuwe, het Land van Maas en Waal en het Rijk van Nijmegen omvat.

In 55 voor Christus kwamen de Romeinen onder aanvoering van Gajus Julius Caesar het huidige Nederland binnen. Uiteindelijk kwam hier de noordelijke grens van hun rijk te liggen. Vanaf deze heuvel konden ze van mijlenver de vijand aan zien komen.

De tactiek van de Romeinen na een overwinning was: samenwerken met gevestigde stammen. Dat gebeurde ook met de Bataven. Hier op en rond het huidige Valkhof verrees voor hen het Romeins-Bataafse Oppidum Batavorum als bestuurlijk centrum van het Bataafse gebied. Het was behoorlijk grote stad die behalve de Valkhof/Kelfkensbos ook een flink deel van de huidige binnenstad besloeg.

Hier waar je nu staat begint de geschiedenis van wat later Nederland zou gaan heten.

De Bataafse Opstand

Bataafse ruiters, die bij de Romeinen in hoog in aanzien stonden, werkten met de Romeinen samen, totdat de Romeinen te vergaande eisen begonnen te stellen. De Bataven kwamen in opstand tegen de Romeinen, onder aanvoering van Julius Civilis (vroeger ten onrechte wel Claudius Civilis genoemd). Ze werden onderworpen, maar opnieuw kozen de Romeinen voor een vreedzaam naast elkaar bestaan. Wel werd hun nieuwe stad, Noviomagus, een stuk verder weg van het Valkhof gebouwd: in het huidige Nijmegen-west (Waterkwartier).

De Romeinen zijn hier tot begin 5e eeuw geweest. Ze hadden een groot castellum hier op het Valkhof- / Kelfkensbosplateau.

De contouren van de muur en de grachten zijn op het Kelfkensbos aangegeven met geribbelde klinkers.

Na de Romeinen

Nadat rond 400 de Romeinen vertrokken kreeg Nijmegen vooral te maken met de Franken. Tot ongeveer de 11e eeuw verdween de stedelijke cultuur in deze gebieden, al bleef het gebied bewoond en het rijk werd verdeeld in talloze kleine rijkjes.

Met zo'n ideale ligging is het logisch dat het gebied bewoond is gebleven en er zijn talloze munt- en grafvondsten gedaan waaruit duidelijk is geworden dat Nijmegen in de Frankische tijd aansluitende bewoning kende. Uit die tijd zijn er jammer genoeg nauwelijks schriftelijke bronnen  bewaard. Ook archeologische vondsten zijn schaars: omdat het Valkhof zelden uitgebreid is onderzocht. Dat zal ook in de toekomst door zijn drievoudige bescherming alleen in uiterste noodzaak en zo beperkt mogelijk gebeuren. Een andere oorzaak: er werd bijna uitsluitend in hout gebouwd en hout is in de Nijmeegse bodem geen lang leven beschoren. Tenslotte is er in de Tweede Wereldoorlog flink huisgehouden. Veel weten we dus nog niet, en zeker niet veel uit deze periode.

Het eerste bouwwerk dat uit deze wat duistere periode opdoemt, is een kerkje, de eerste parochiekerk van Nijmegen, dat tussen 600 en 650 werd gebouwd op of in de buurt van het terrein van de Valkhofburcht. Dit kerkje is een van de voorlopers van de Stevenskerk. Misschien stond het op de plaats van de Voerweg (dan is er niets meer van over) of lag het op de plaats van de huidige Barbararossaruïne, en wie weet wordt het nog eens opgegraven. De directe voorganger van de St. Stevens stond op de plek van de Gertrudiskapel.

Karel de Grote

Vanaf het midden van de achtste eeuw maakte Nijmegen opnieuw deel van een wereldrijk uit.

Hier in Nijmegen bouwde Karel op de plaats van het voormalige Romeinse castellum een enorme palts. Deze palts heeft hij enkele malen, zoals met Pasen in 777, bezocht.

Nijmegen was, na Aken, ook voor de opvolgers van Karel de Grote een geliefde residentie. In Nijmegen zijn tussen 804 en 870 maar liefst dertien Rijksdagen gehouden. Vooral op Rijksdagen vervulde de palts een politieke functie als centrale plaats waar, komend vanuit het hele rijk, aristocraten en vertegenwoordigers van de kerk de koning konden ontmoeten om belangrijke politieke, economische en religieuze zaken te bespreken.*

* Karolingisch Nijmegen: de palts en zijn omgeving - Jaarboek Numaga 2014 - Arjan den Braven