Poelen, waterputten en stadspompen in Nijmegen

In behandeling

Anno 2019 staan er alleen al in het centrum van Nijmegen zo'n 15 watertappunten waar je heerlijk Nijmeegs drinkwater uit kunt tappen. De geschiedenis herhaalt zich: in vroegere eeuwen waren putten en pompen heel normaal in het straatbeeld van steden. ^*

Waterpompen werden uitgevonden in de 16de eeuw. Daarvoor werd in drinkwater voorzien met putten.

....

Putten

Vaak werden de pompen op bestaande putten geplaatst.

Er waren talrijke putten in de stad, waarvan sommige, gesloten putten bestemd waren voor de brandbestrijding. Een daarvan is nog aanwezig  op het Stevenskerkhof, achter de Kerkboog, voor de Latijnse school.

Verder beschikten veel huizen over een eigen put, soms met de buren gedeeld.

Poelen

Behalve putten waren er ten behoeve van het brandblussen enkele poelen in de stad. Stel je ze voor op de hoek van de Molenstraat en de Ziekerstraat, bovenaan de Molenstraat op de driehoek bij de talrijke café's en terrassen en op het Kelfkensbos, ongeveer waar nu de ingang van de parkeergarage ligt. Het waren kleine meertjes, gevormd door water dat van hoger gelegen delen van de stad onderaards naar lager gebied afwaterde.

Pompen

In de Benedenstad werden weinig stedelijke pompen opgericht omdat ze daar zelf eigen welpompen hadden. Welpompen pompten zoals de naam al zegt, het water omhoog vanuit een wel: een plaats waar grondwater aan de oppervlakte komt. Hogerop waren er talrijke gezaemlijke putten en later pompen. In de loop van de 17e en 18e eeuw werden steeds meer putten door pompen vervangen. Dat ging in het begin niet echt vlot, ibegin van de 18e eeuw  waren er nog maar 7 pompen geïnstalleerd. Het kan zijn dat Nijmegen er niet zo vlot mee was omdat er ook stevig werd nagedacht over de aanleg van een waterleiding, maar daar kwam uiteindelijk niet veel van terecht. Uiteindelijk werd in 1724 besloten elk jaar één put door een pomp te vervangen.

In Nijmegen werd de eerste stadspomp in het Beynumsgasken geplaatst. Dat lag halverwege de Broerstraat en liep naar de Scheidemakersgas. In 1604 is er sprake van een pomp in de Smidstraat.

Het water dat in Nijmegen werd opgepompt was water uit de Waal. Bij laag water was er al gauw een probleem doordat de pompen lens werden.

Hygiëne

Natuurlijk moesten de putten schoon worden gehouden. Daarom was het afdekken een plicht maar dat gebuerde lang niet altijd, ondanks de forse boetes die werden opgelegd. Ook moesten de straatbewoners de putten zelf schoonhouden (vegen). Dat werd nogal eens nagelaten en omdat baldadigheid niet alleen van vandaag en er zelfs dode muizen in werden gegooid was het met de hygiëne niet al te best gesteld.

* Deze pagina geeft de stand van onderzoek naar de waterpompen in Nijmegen vanaf de vijftiende eeuw weer. Naarmate we er meer over te weten komen vullen we deze pagina aan.