Middeleeuwen
Aanbevolen wandeling: Middeleeuwse gebouwen
en de volgende pagina's:
Wanneer waren de Middeleeuwen ook alweer?
De middeleeuwen bestrijken de periode tussen ongeveer 500, (476, de val van het West-Romeinse rijk) tot om en nabij 1500 (1492, de ontdekking van Amerika). In de geschiedenis van Europa is het de periode tussen de oudheid en de vroegmoderne tijd.
Nederland in de middeleeuwen
*/ aan dit artikel wordt momenteel (december 2022), nog gewerkt.*/
Het is natuurlijk niet de bedoeling van deze website dat we 1000 jaar geschiedenis bespreken. Daarom héél kort een overzichtje zodat je de volgende artikelen beter kunt plaatsen.
Staatkundig
Kort: Het hertogdom Gelre, sinds 1339 officieel "hertogdom Gelre en graafschap Zutphen", was een onderdeel van het Heilige Roomse Rijk*. Dat was geen rijk zoals we dat nu kennen, maar een steeds wisselende verzameling van losse gebieden zoals koninkrijken, hertogdommen en graafschappen. Deze gebieden stonden, de een wat sterker dan de andere, onder gezag van een Rooms-Duitse vorst. Het bestaan van dit "rijk" loopt overigens door tot ver na de middeleeuwen, tot rond 1800. De hoofsteden van Gelre waren achtereenvolgens: Geldern (1096-1347), Nijmegen (1347-1543) en Arnhem (1543-1795)
Wat langer: De geschiedenis van Gelre is bijzonder ingewikkeld. Als je je in het kort wilt oriënteren, lees dan dit artikel op Wikipedia. Enkele highlights waar het Nijmegen betreft:
- Nijmegen had lange tijd vergaande stadsrechten gehad. De stad is binnen het Hertogdom een tijdlang een vrije Rijksstad geweest. In 1247/56 raakte het die status kwijt. De stad was verpand aan de Hertog van Gelre en het pand werd niet ingelost. Graaf Otto II stak veel geld en energie in zijn nieuwe aanwinst.
- Eind 13e eeuw had mede door de inzet van graaf Otto II "een sterke burcht, stadsmuren, een grote parochiekerk, verschillende kloosters, een haven met pakhuizen en een aantal zogenaamde stadskastelen, bewoond door rijke handelaren en notabelen. Nijmeegse kooplieden onderhielden nauwe contacten met Parijs en de Vlaamse steden, destijds de economische centra van de wereld". Citaat uit een niet meer te traceren artikel.
- Gelre is in 1407 verdeeld in vier kwartieren: Roermond, Zutphen, Nijmegen en Arnhem
- In 1543 viel Gelre in handen van de Habsburgse keizer, sinds 1519 keizer van het Heilig Roomse Rijk, Karel V die zich vanaf dat moment dus Karel van Gelre en Zutphen mocht noemen. Hij bepaalde dat Arnhem hoofdstad werd. Op 25 oktober 1555 droeg hij de macht over aan zijn zoon Filips II.
- Met de Acte van Verlatinghe van 1581 scheiden de Noordelijke Nederlanden van de Zuidelijke Nederlanden. Met de Val van Antwerpen in 1585 volgde pas de feitelijke scheiding en officieel wordt de scheiding met de Vrede van Münster (1648) bekrachtigd tussen Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden en de Spaanse Nederlanden. Nu maakte Gelre deel uit van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden.
Religieus
De middeleeuwen waren katholiek. De reformatie liet nog even op zich wachten maar een sluimerende ontevredenheid binnen de kerk diende zich al wel aan. Aan het eind van de 14e eeuw kwam de Moderne Devotie op. Het was een spirituele beweging die in Deventer ontstond door toedoen van Geert Grote. De nadruk binnen deze stroming lag de nadruk op de innerlijke beleving van mensen van hun geloof, in plaats van de gezamenlijk beleefde pracht en praal van de kerk in die tijd. Daartoe werd, al voor de reformatie dus, de bijbel vertaald om hem zo, zonder dat de geestelijkheid er tussen kwam, dichter bij de individuele mens te brengen. Ook kwam de pracht en praal van de kerken onder een vergrootglas te liggen. Het zou uiteindelijk leiden tot de reformatie.
Meer:
* Heilig en Rooms betekenen hier dat het rijk beschouwd werd als de voortzetting van het Romeinse Rijk en dat de keizer om keizer te zijn goedkeuring en wijding van de paus behoefde. De combinatie verwijst dus ook naar het evenwicht tussen, de gelijkwaardigheid van kerkelijk en wereldlijk gezag.
