De Godenpijler van Nijmegen. Monument voor Keizer Tiberius.
Eerst het lange verhaal kort.
Op het Kelfkensbos, voor Museum Het Valkhof, staat een kunstwerk waarin afgietsels zijn verwerkt van twee blokken uit een Romeinse Godenpijler uit het begin van onze jaartelling die hier op vrijdag 23 februari 1980 is gevonden. De originele blokken kun je in het museum bekijken.
De blokken bewijzen dat dat Nijmegen de oudste stad van Nederland is. De zuil stond hier op het huidige Kelfkensbos rond 17 na Chr. Op een van de vier vlakken staat de Romeinse keizer Tiberius.
De godenpijler was flink wat hoger dan wat je nu ziet. Hij stond bovendien recht overeind.
Het kunstwerk is ook een zonnewijzer. Boven op de zonnewijzer zit een schildpad die verwijst naar het verstrijken van de tijd. Zijn schaduw op de bronskleurige steentjes in het plaveisel geeft het tijdstip van de dag aan.
Het hele verhaal.
Hoe de godenpijler er uit gezien moet hebben.
De pijler bestond uit minstens vier delen. De zuil moet zelfs aanzienlijk hoger zijn geweest: met meer dan vier blokken, een sokkel onderaan en een bekroning er bovenop. Het was onmogelijk om met twee bewaarde delen een verantwoorde reconstructie van de héle Romeinse godenpijler te maken, maar het plaatje* hieronder geeft een goed beeld.
De twee gevonden blokken staan in museum het Valkhof. De middelste reliëfs zijn compleet. Van twee overige reliëfs zie je boven- en onderaan een kwart van de andere. Als je om zuil heen loopt, zie je dus 4 volledige (4 zijden) en acht onvolledige reliëfs op de twee gevonden blokken.
Een van de complete reliëfs in het midden toont Tiberius, stiefzoon en opvolger van de eerste Romeinse keizer Augustus. Hij brengt een offer aan de goden. Je ziet hoe hij uit een schaal wijn op een altaar voor hem giet. Zijn afgekorte naam: Tib(e)r(ius) C(ae)sar (Keizer Tiberius) staat er ook op. Victoria, de godin van de overwinning houdt een lauwerkrans boven zijn hoofd.
Het monument dateert van na de troonsbestijging van Tiberius in het jaar 14 n.Chr. Getuige de lauwerkrans moet de zuil zijn opgericht nadat Tiberius een reeks veldtochten tegen de Germanen in 15-16 n.Chr. succesvol beëindigde.
Tiberius staat op de pijler in het gezelschap van enkele goden waaronder Apollo, Diana, Ceres en Bacchus, die symbool staan voor de bovennatuurlijke steun die Tiberius en de zijnen daarbij ten deel viel.
We mogen ons gelukkig prijzen dat juist het blok met Tiberius erop bewaard is gebleven: daardoor weten we dat de zuil hier rond het jaar 17 n.Chr. in Nijmegen stond. Zo'n godenzuil zet je niet in een weiland; zulke godenpijlers stonden alleen in steden van betekenis. We mogen daarom concluderen dat Nijmegen al in 17 n.Chr. een belangrijke stedelijke nederzetting was, de eerste stad in het huidige Nederland.Pijler èn Zonnewijzer.
Lees hier: Het kunstwerk is behalve een kunstzinnige verbeelding van de Godenpijler eveneens een zonnewijzer.
* Illustratie met dank aan Drs. Louis Swinkels, conservator archeologie Valkhofmuseum.
Wat foto's en een video over de Godenpijler.
