Het Oppidum Batavorum - stad voor de Bataven
Om hierna te lezen: Opstand van de Bataven tegen de Romeinen | Noviomagus, de stad na het Oppidum
Toen de Romeinen hier hun legerplaatsen vestigden sloten ze een verbond met de plaatselijke bevolking, de Bataven die zich vanuit het huidige Duitsland in de Betuwe hadden gevestigd. Ze hadden onder meer nederzettingen in het huidige Lent en de wijk Oosterhout (Nijmegen-Noord).
De Bataven in Romeinse dienst
De Bataven waren een moedig volk en het verbond met de Romeinen was voor beiden gunstig: de Romeinen kregen de beschikking over goed geoefende soldaten die de omgeving goed kenden. De Bataven vormden hulptroepen voor de Romeinen en hadden na 25 jaar recht op Romeins burgerschap en werden dan legionair.
Een tactiek die de Romeinen overal toepasten was: steden vestigen. Op die manier kregen ze controle over de grensregio's.
Ook hier in Nijmegen richtten ze een bestuurscentrum op. Dit Oppidum Batavorum lag op één van de zeven heuvels waarop Nijmegen is gebouwd, globaal in het gebied tussen het huidige Keizer Traianusplein, de Mariënburg en de Korte Nieuwstraat in het centrum van Nijmegen.
Stad van of voor de Bataven?
Oppidum Batavorum wordt wel de hoofdstad van de Bataven genoemd. Gaandeweg wordt echter steeds duidelijker dat de stad een sterk Romeins karakter had en dat hij is gesticht om te dienen als bestuurlijk centrum, als handelspost en plaats voor kleinschalige industrie. Het lijkt er op dat hier niet in de eerste plaats Bataven woonden. De stad moet in meer of mindere mate zijn bevolkt met overheidsdienaren kooplui, ambachtslieden, herbergiers en andere neringdoenden van buiten. Beroepen die je ook nu nog in steden aantreft.
Het lijkt er dan ook op, zegt Willem Willems *, "dat Batavodurum/ Oppidum Batavorum beter niet vertaald kan worden als ‘stad van de Bataven’ maar als ‘stad voor (of in het land van) de Bataven’". Een dergelijke stad past in het streven van de Romeinen om in veroverde gebieden vooruitgeschoven bestuursposten te hebben.
Een belangrijk argument voor het idee dat de stad overwegend Romeins was is de vondst van de Godenpijler, waarover hier meer. Ook moeten er levensgrote beelden in de straten van de eerste stad van Nederland hebben gestaan. Vele vondsten getuigen daarvan. Er is eerder ook een levensgrote marmeren portretkop van Caesar gevonden waarvan vermoed wordt dat die zich in het Oppidum Batavorum bevond. Deze zwaar gehavende kop bevindt zich nu in het Rijksmuseum voor Oudheden in Leiden.
Het was al met al een levendig en multicultureel centrum waar Bataven, Romeinen en Gallo-Romeinen samenwoonden en werkten.
Oudste stenen gebouw van Nederland opgegraven
In 2005 kwamen bij archeologische opgravingen in het gebied van het Oppidum (de St. Josephhof onder andere) vele restanten van het oppidum tevoorschijn. Daaronder stenen kelders èn sporen van de verwoestende brand die in 69 n.Chr de boel in de as legde.
De grootste klapper was de opgraving van de funderingsresten van het oudste stenen gebouw van Nederland op de Josephhof. Gebouwd in ongeveer 40 na Chr. (foto: Bureau Archeologie Nijmegen)
Om hierna te lezen: Opstand van de Bataven tegen de Romeinen | Noviomagus, de stad na het Oppidum
* Voor deze pagina heb ik gebruik gemaakt van gegevens uit hetr rapport "Opkomst en ondergang van Oppidum Batavorum, hoofdplaats van de Bataven: opgravingen op de St. Josephhof in Nijmegen 1". Deel in de reeks Archeologische Berichten Nijmegen, waarin de archeologische onderzoeken worden beschreven die binnen de grenzen van de Gemeente Nijmegen zijn uitgevoerd. De rapporten zijn niet alleen voor archeologen geschikt, maar zeker ook voor de geïnteresseerde lezer.
Citaat W.J.H. Willems uit Romeins Nijmegen Vier eeuwen stad en centrum aan de Waal, Utrecht (Historische Reeks Nijmegen 2).
