De Romeinse legerkampen in Nijmegen

lagen op de Hunnerberg, de Kopse Hof en het Valkhof

 

Toen de Romeinen van Rome naar het noorden optrokken werd ver van het vaderland een poging ondernomen om Germanië te veroveren. Deze poging mislukte volledig na een verpletterende nederlaag in het Teutoburgerwoud (9 n.Chr). Keizer Tiberius (14-37) zag nu wel in dat de Romeinen zich erbij moesten neerleggen dat de Rijn voorlopig de grens van het rijk in het noorden zou blijven en staakte in 16 n. Chr. de aanvallen. De nadruk kwam te liggen op versterking van de bestaande positie. Het gebied wat nu Nijmegen - Berg en Dal is, kwam nu in beeld.

Bijna twee eeuwen lang hebben de Romeinen een legerbasis gehad op de heuvelrug in het oosten van Nijmegen. In die twee eeuwen was de samenstelling van de legers steeds anders.
In totaal waren er drie kampementen:

1. vanaf 16 v.Chr. op de Hunnerberg,
2. vanaf 10 v.Chr. op de Kopse Hof en opnieuw op de Hunnerberg vanaf 70 na Chr.
3. Begin vierde eeuw op het Valkhofplateau een castellum (een soort fort). Karel de Grote bouwde later, in 777, op en mèt de restanten van dit fort zijn palts en Barbarossa op zijn beurt in 1155 zijn kasteel.

Aan de Waal bij het Valkhof was er bovendien een kleine nederzetting met een aanlegplaats of haven voor de bevoorrading van de legers boven op de berg.

1. De oudste Romeinse legerplaats in Nijmegen

De oudste Romeinse legerplaats in Nijmegen is die op de Hunnerberg (Hunerberg), richting Ubbergen. Hij werd rond 16 v.Chr. gesticht en had een oppervlak van ongeveer 42 hectare (zo'n 80 voetbalvelden). Deze legerplaats bood ruimte aan twee legioenen met een totale sterkte van 12.000 man. .

Begrenzing

De noordelijke grens van dit legerkamp lag op de rand van de stuwwal. In het oosten was de huidige Beekmandalseweg / Broerweg de grens. De grens in het zuiden werd gevormd door de huidige Daalseweg en de Tooropstraat. Aan de westkant zijn het de Museum Kamstraat en de Heydenrijckstraat die de grens aangeven.

Ten westen van dit kamp verrezen kampementen voor de hulptroepen. Zo'n kampement is gevonden onder het huidige Hotel Belvoir aan het Keizer Traianusplein. Je moet je zulke kampen voorstellen als complexen met meestal uitsluitend houten gebouwen.

2. Het legerkamp op de Kopse Hof

Het veel kleinere kamp op de Kopse Hof lag wat verder naar het oosten. Het werd aangelegd nadat de bewoners van het kamp Hunnerberg waren vertrokken. De legerplaats op de Kopse Hof is veel langer in gebruik geweest dan die op de Hunnerberg: ongeveer 80 jaar, tot aan de Bataafse opstand in 69/70.

Aan de noordoostzijde van deze legerplaats lag een voorname, bijzonder grote commandopost. Het is goed mogelijk dat Nero Claudius Drusus, de bekwaamste generaal onder keizer Augustus en bekend van de Drususgracht, hier heeft gewoond.   (op mobiel hieronder).

 

  Wandeling: Wandeling langs de Romeinse legerkampen.

Mooie video die alles zegt (Let op: muziek start automatisch na het starten van de video!):

^{Bron: www.spannendegeschiedenis.nl www.spgs.nl scenario: Peter van der Heijden iov: RBT Arnhem Nijmegen / Giesbers communicatiegroep}

  

3. Het castellum op de Valkhofheuvel

Vanaf de jaren 270/280 tot 457 n.Chr. lag er op het Valkhof een Romeins castellum. Het castellum werd beschermd door drie (droge) grachten. De buitenste gracht lag onder meer op de plaats van de Eiermarkt en de St. Josephhof. Meer naar binnen lagen twee grachten met een redelijk recht verloop. Ze zijn op het Kelfkensbos teruggevonden en nu gevisualiseerd door afwijkende bestrating . Als je het geluk hebt niet tijdens de markt of gedurende een festiviteit op dit plein te lopen, kun je het verloop zien als je vanaf een laag standpunt kijkt. Mooie plek hiervoor: de trappen van het museum richting centrum.

In de verte liepen de grachten naar rechts op de plaats van het huidige Cultureel Centrum De Lindenberg. Bij de bouw daarvan in 1969 zijn die grachten blootgelegd. De buitenste van deze beide grachten is in ieder geval tot in de vijfde eeuw in gebruik gebleven.

Aan de noord- noordwestelijke kant van het Valkhof zijn delen van de tufstenen muur en twee torens in de steile helling aangetroffen. Het ziet ernaar uit dat deze restanten op niet al te lange termijn beter worden geconserveerd en beter zichtbaar worden gemaakt. */

Karel de Grote heeft zijn Palts gebouwd op, en met gebruikmaking van, resten van dit castellum. Keizer Frederik Barbarossa op zijn beurt gebruikte de restanten van die burcht weer. Over hergebruik en circulaire economie gesproken!

Veel archeologische vondsten

Er zijn op de kampementen in oost enorm veel vondsten gedaan, waaronder 4500 munten en verscheidene militaire uitrustingsstukken. De mooiste, interessantste en kenmerkendste vondsten zijn te bekijken in Museum Het Valkhof.

Kaartje om naar dit gebied te wandelen.

Je kunt bepaalde delen van het kaartje in- en uitsluiten door dit knopje in de bovenbalk te gebruiken. Je zet daarmee de linker keuzekolom aan en uit.

Als je het kaartje liever buiten de website bekijkt, kun je in de bovenste balk dit icoon gebruiken.

Om alles te zien moet je flink uitzoomen, want Romeinse resten vooral liggen verspreid tot ver buiten het centrum. Als je wilt wandelen: geen enkele route is, vanuit het centrum en terug, langer dan 2,5 km.